Καλός γονιός: Γεννιέσαι ή Γίνεσαι;

Υπάρχει μία άβολη αλλά συγχρόνως απλή αλήθεια. Γονιός δεν γεννιέσαι. Γίνεσαι, “περνώντας” μέσα από πολύπλοκες διαδικασίες και διλήμματα  και έχοντας σαν –κύριο- οδηγό το ένστικτο και όλα όσα βίωσες στην οικογένεια στην οποία μεγάλωσες. Δεν είναι καθόλου απλό, ούτε εύκολο να βρεις τα κατάλληλα βήματα που πρέπει να κάνεις για την ανατροφή ενός παιδιού. Και τα πράγματα φαίνονται ακόμη πιο δύσκολα, καθώς διαπιστώνεις ότι εκεί έξω δεν υπάρχει κανένα σχολείο να σε διδάξει πώς να μεγαλώσεις ένα παιδί. Ωστόσο, υπάρχει μία πυξίδα που θα σε καθοδηγήσει. Παρότι δεν θα βρεις πουθενά αναλυτικές οδηγίες και καθολικούς ρητούς κανόνες για την ανατροφή των παιδιών, οι ειδικοί μπορούν να προτείνουν τρόπους αποτελεσματικούς για κάθε οικογένεια ξεχωριστά.

Η αυθόρμητη διαδρομή

Ποιο δρόμο πρέπει επομένως, να ακολουθήσεις για την ανατροφή των παιδιών σου; Ο πρώτος αυθόρμητος τρόπος που ακολουθούν οι μεγάλη πλειοψηφία των γονιών, τόσοι όσοι είχαν ισορροπημένη παιδική ηλικία, αλλά και εκείνοι που αντιμετώπισαν προβλήματα όταν ήταν παιδιά, είναι να ακολουθήσουν τον τρόπο με τον οποίο μεγάλωσαν. Έχουν “αντιγράψει” και αναπαραγάγουν oτι έχουν ζήσει οι ίδιοι σαν παιδιά και τους είναι οικείο και ασφαλές, έστω κι αν, αρκετές φορές δεν το θεωρούν απόλυτα “σωστό” και προσπαθούν να το ταιριάξουν στις σημερινές συνθήκες ζωής και κοινωνικής πραγματικότητας. Αγνοώντας κάποιον άλλον τρόπο ανατροφής, πράττουν εκείνο που γνωρίζουν. Κι αυτό είναι απόλυτα σεβαστό και εκτιμητέο, γιατί προσπαθούν να πετύχουν το καλύτερο για τα παιδιά τους και δεν διστάζουν να κοπιάσουν πολύ γι’ αυτό. Υπάρχουν ωστόσο, και οι περιπτώσεις που ακολουθούν ακριβώς αντίθετο δρόμο. Πρόκειται για εκείνες – τις περιπτώσεις- που τα παιδικά τους βιώματα είναι αρνητικά και επώδυνα. Ακόμη όμως και σε αυτές, σαν αφετηρία παραμένει ο τρόπος που έχουν βιώσει στη δική τους πατρική οικογένεια.

Μέσα από τα μάτια των παιδιών

Τα παιδιά έρχονται στον κόσμο ως “άγραφα χαρτιά” και κάνουν μια ιδιαίτερα δύσκολη πορεία ανάπτυξης και επιβίωσης, που δεν είναι και τόσο ορατή στα δικά μας ενήλικα μάτια. Σκέψου ότι ξεκινούν με μηδενική εμπειρία, γεγονός που είναι σχεδόν αδύνατο να το αντιληφθείς. Τα παιδιά, από βρέφη, δίνουν το δικό τους μοναχικό και μοναδικό αγώνα για να σταθούν στα πόδια τους, μεταφορικά και κυριολεκτικά, να μιλήσουν, να επικοινωνήσουν, να συμβιώσουν, να γνωρίσουν, να κατανοήσουν και να επιβιώσουν στον κόσμο που τους περιβάλλει, είτε είναι σε γνωστό (στο σπίτι) είτε σε άγνωστο πλαίσιο (πχ στο σχολείο). Αυτές και πολλές άλλες απόλυτα αναγκαίες, είναι οι δεξιότητες που χτίζουν στο δρόμο προς την ενηλικίωση τους.

Κάθε οικογένεια είναι μοναδική

Κάθε παιδί, όπως και κάθε γονιός έχει τη δική του μοναδική ιδιαιτερότητα. Γι αυτόν ακριβώς το λόγο, δεν υπάρχουν άκαμπτες “συνταγές” και οδηγίες από τους ειδικούς. Υπάρχουν, όμως, τρόποι που είναι αποτελεσματικοί για την κάθε οικογένεια. Επομένως και για την οικογένειά σου. Για παράδειγμα, υπάρχουν τρόποι ή – καλύτερα – βοηθητικές προτάσεις για τις οικογένειες με στόχο να βελτιώσουν την επικοινωνία των μελών τους. Προτάσεις που ανοίγουν “χώρο” για να εκφραστούν οι δυσκολίες των παιδιών με τους γονείς τους, αλλά και των γονιών με τα παιδιά τους, έτσι ώστε να “χτιστεί” μια αμφίδρομη σχέση. Οι καλύτεροι τρόποι επικοινωνίας στην οικογένεια ενδυναμώνουν επιπλέον την αυτοεκτίμηση των μελών της. Κάθε παιδί ή ενήλικας γονιός με χαμηλή αυτοεκτίμηση, παρουσιάζει δυσκολίες στην επικοινωνία μέσα στο οικογενειακό σύστημα ή στην ευρύτερη κοινωνική ζωή του/της και η οικογένεια είναι ένας χώρος που μπορεί να εκπαιδευτεί και να βελτιώσει αυτές τις δυσκολίες. Επιπρόσθετα, σ’ αυτό το νοητό «χώρο» είναι σημαντικό να μπορούν να εκφράζονται και να αντιμετωπίζονται οι εντάσεις και οι συγκρούσεις της οικογένειας και όχι μόνο, να υπάρχει μοίρασμα και συζήτηση και για τις καλές στιγμές της οικογένειας. Αυτό προτείνεται να γίνεται σε σταθερή βάση όταν υπάρχει δυνατότητα να είναι μαζεμένα όλα τα μέλη.

Απλά εμπιστευτείτε τα…

Κίνηση κλειδί είναι να συνειδητοποιήσεις τον τρόπο με τον οποίο εμπλέκεσαι στα προβλήματα του παιδιού σου. Αν δηλαδή, συνηθίζεις να παίρνεις στους ώμους σου το πρόβλημα του και να το διεκπεραιώνεις πιστεύοντας ότι αυτό οφείλεις να κάνεις, ότι αυτός είναι ο ρόλος σου ως γονιός, ενώ θα ήταν καλύτερα να το βοηθούσες μέσα από την ενεργητική ακρόαση να αποφασίσει το ίδιο και να πάρει την ευθύνη της επιλογής του, στο βαθμό – πάντα – που αντιστοιχεί στην ηλικία του. Μην ξεχνάς ότι ασφαλώς το παιδί μπορεί και πρέπει να αποφασίσει για τις σχέσεις του στο σχολείο. Βεβαίως και είναι το πιο κατάλληλο να αποφασίσει με ποιο παιδί θέλει να παίζει στο διάλειμμα ή με ποιό συμμαθητή του θέλει να κάτσει στο ίδιο θρανίο. Τα παιδιά αξίζουν την εμπιστοσύνη μας, κάτω από προϋποθέσεις που αφορούν στους γονείς και τη δυνατότητα τους να είναι όχι σωστοί γονείς ούτε λάθος γονείς αλλά αποτελεσματικοί.

Αποτελεσματικός γονιός

‘Ένας αλάνθαστος οδηγός για να αποσαφηνίσεις αν είσαι αποτελεσματικός γονιός, είναι τα συναισθήματα που έχεις για τον ίδιο σου τον εαυτό, και αυτό είναι άμεσα συνδεδεμένο με τα συναισθήματα που αναδύονται με το παιδί σου. Αν είσαι αγχωμένος και πιεσμένος από την εργασιακή του καθημερινότητα, τότε θα γίνεις νευρικός και απότομος εντός του σπιτιού, όταν το παιδί σου σε πιέσει να ασχοληθείς μαζί του. Είναι αναγκαίο λοιπόν να βρεθεί ο χρόνος, μαζί και η διάθεση, να δείξεις ενδιαφέρον στις ανάγκες του παιδιού για παιγνίδι ή για βοήθεια στο διάβασμα ή στις εξωσχολικές δραστηριότητες που αναπτύσσει τον ελεύθερο του χρόνο. Είναι απόλυτα κατανοητό και αναγκαίο ότι και εσύ ως γονιός, οφείλεις να διαθέτεις στον εαυτό σου τη δυνατότητα ξεκούρασης και ηρεμίας για να μπορείς να ανταπεξέλθεις πιο αποτελεσματικά στις υποχρεώσεις που έχει ο γονεϊκός σου ρόλος.
Όλοι μπορούν να μάθουν

Τα μέλη μιας οικογένειας πρέπει να εκπαιδευτούν έτσι ώστε να ακούγονται οι ανάγκες όλων και να γίνεται διαχείριση αυτών των αναγκών με κριτήριο την προτεραιότητα κάθε ανάγκης στην παρούσα χρονική στιγμή. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει διάλογος μεταξύ του ζευγαριού για τις ανάγκες και τις υποχρεώσεις της οικογένειας, δηλαδή, εσύ και ο (η) σύντροφός σου να συν-αποφασίζετε. Είναι επίσης σημαντικό να ακούγεται η γνώμη του παιδιού, όχι απαραίτητα να ακολουθείται, αλλά να εκφράζεται και να συζητιέται με ηρεμία και πραγματική προσοχή στα λεγόμενα του και κυρίως όχι με κρυφό στόχο να του αλλάξεις γνώμη και να το πείσεις ότι εσύ έχεις τη σωστή λύση για τις ανάγκες του. Τα συναισθήματα των παιδιών είναι ένας πολύτιμος οδηγός για το γονιό, όταν εκείνος καταφέρνει να τα ακούει με σοβαρότητα και θετική διάθεση. Αυτό δεν είναι πάντα εύκολο, γιατί προαπαιτεί ότι ο γονιός μπορεί να αντιλαμβάνεται και να κατανοεί πρώτα τα δικά του συναισθήματα. Δεν γίνεται εύκολα ούτε αυτόματα κάτι τέτοιο: θέλει προσπάθεια και εκπαίδευση και σε κάποιες περιπτώσεις πιο ιδιαίτερη και συγκεκριμένη βοήθεια από τους ειδικούς όχι μόνο για να γίνει αποτελεσματικός γονέας αλλά για να νιώθει πιο ισορροπημένα με τον εαυτό του στις όποιες σχέσεις χτίζει και διαμορφώνει. Άλλωστε ο γονεϊκός ρόλος μας αναγκάζει πιο πιεστικά να διαχειριστούμε αποτελεσματικά ότι αφορά τις σχέσεις μας με τους άλλους και η σχέση μας με τους άλλους είναι η σχέση μας με τον ίδιο μας τον εαυτό.

Δήμητρα Ξενάκη